تاریخچه قوم پارس (هخامنشیان)
پارسیان از جمله اقوام ایرانی بودند که در سرزمین پارس سکونت داشتند . آنان ده قبیله بودند مهمترین قبیله این قوم “پاسارگادیان” بودند .
هخامنشیان هم طایفه ای از این قبیله به شمار می آمدند. در کتیبه های آشوری از مردم پارس نیز ذکری به میان آمده است . پارس ها در آغاز با مادها در دامنه کوههای زاگرس زندگی می کردند . بعدها به سرزمین پارس مهاجرت کردند و تابع دولت ماد شدند.
کوروش بزرگ – هخامنشیان
کوروش دوم باب جدیدی در تاریخ عالم باز کرد .
او از نوابغ روزگار خود بود و تنها به کشور گشایی و جهانگیری اکتفا ء نکرد . کوروش می خواست اساس تمدن جدیدی ایجاد کند تا کلیه اقوام از زیر بار ظلم و ستم نجات یافته و در کمال آزادی و آسایش زندگی کنند . از این رو ملل مختلف قدیم او را نجات دهنده نامیدند و یهودیان او را به چوپانی تشبیه کردند که از جانب خدواند مامور محافظت بندگان خدا است .
اوضاع داخلی ماد موجب شد که کوروش بر علیه آستیاک قیام کند . لشگر پادشاه ماد در جنگ پاسارگاد شکست خورد . به دنبال آن سپاهیان آستیاک بر او شوریدند . او را گرفتند و تسلیم کوروش کردند (550ق . م ) کوروش آستیاک را اذیت و آزار نکرد . شکست آستیاک و پیشرفت قوم پارس ، پادشاه لیدی کرزوس را در اندیشه انداخت و به جنگ با کوروش برخاست . او با متحدین مصری و یونانی خود بر علیه حکومت کوروش متحد شد ، اما کوروش او را مهلت نداد و در سال 546 ق . م به سارد پایتخت لیدی لشگر کشید
در این جنگ سرزمین های مهم آسیای صغیر به دست سرداران کوروش فتح شد . از سال 545 تا 539 ق . م کوروش با اقوامی که بین دریای کساپین(خزر) و هند اقامت داشتند مشغول مبارزه گردید و در این مدت بلخ – مرو و سغد را تا حدود سیحون گرفت . استحکاماتی درآن حدود بنا کرد که تا زمان اسکندر بر پا بود . سپس زرنک (سیستان ) و مکران را به تصرف درآورد.
در سال 539 ق . م . کوروش به فکر تسخیر بابل (آن شهر پر افتخار قدیم ) افتاد و آنرا تصرف کرد . کوروش پس از ورود به بابل ، معابد بابلیان را محترم شمرد ، قتل و غارت را منع کرد و وقتی کوروش وارد پایتخت بابلی ها گردید . اهالی بابل به استقبال او شتافتند
و وی را نجات دهنده خود نامیدند .
کوروش مذهب خود و آداب ملت خویش را بر احدی تحمیل نکرد . عدل و رأفت وی شامل حال همه ملتها شد . ظروف و طلا و نقره ای را که از بیت المقدس آورده بودند . به یهودیان برگرداند و به آنان اجازه داد به به سرزمین خود برگردند و معبد های خراب شده خود را بسازند . بیانیه کوروش در بابل واقعه مهمی در تاریخ انسانیت محسوب می شود . زیرا در آن پادشاه ایران برخلاف گذشتگان عدل و رأفت خود را نسبت به ملل مغلوب اظهار داشته است .
معلوم نیست آخرین جنگهای کوروش در کدام حدود و با چه اقوامی بوده ، آنچه می توان از گفتار مختلف نویسندگان قدیم نتیجه گرفت این است که طوایف صحرا نشین آسیای میانه حدود شرقی ایران را عرصه تاخت و تاز خود قرار دادند . کوروش به دفاع از سرزمین ها خود شتافت و در این کارزار زخم برداشت و مدتی بعد از دنیا رفت (428 ق . م)
جنازه او را در پاسارگاد به خاک سپردند.